Het kabinet heeft financiële maatregelen aangekondigd om de brave burger op de been te houden. Maar hoe zit dat met de minder brave burger? Advocaat Sidney Smeets doet een voorstel.
Wie veroordeeld wordt tot een geldboete, een ontnemingsmaatregel of het betalen van een vordering tot schadevergoeding, krijgt doorgaans te maken met het Centraal Justitieel Incassobureau. Terwijl de overheid als het gaat om het terugbetalen van kosten die gewezen (vrijgesproken) verdachten voor hun rechtsgang hebben moeten maken, niet al te veel haast maakt, zit het CJIB als een bok op de haverkist. De meesten van ons hebben daar ervaring mee want zelfs burgers die zich door de bank genomen netjes aan de wet houden krijgen met de incassodrift van de overheid te maken als ze bijvoorbeeld een snelheidsovertreding begaan. Naast die centraal geregelde incasso’s zijn er natuurlijk ook nog de boetes die lokale overheden zelf opleggen.
Wie de site van het CJIB bezoekt of hen bevraagt via social media merkt al snel dat het ook tijdens de Corona-crisis business as usual is. Dat betekent in veel gevallen dat mensen die het al niet breed hebben door hun strafrechtelijke veroordeling geconfronteerd worden met een betalingsverplichting die bij niet nakoming ernstige gevolgen kan hebben. Aan boetes en ontnemings- en schadevergoedingsmaatregelen is immers in de meeste gevallen een ‘vervangende’ hechtenis gekoppeld. De exacte effecten daarvan verschillen maar de uitkomst is meestal dezelfde: betaalt men niet dan moet men naar de gevangenis totdat de boete betaald is of de vervangende hechtenis is uitgezeten.
Voor vele andere boetes geldt dat het dan wellicht niet meteen zo’n vaart zal lopen dat de burger in het cachot belandt maar wel dat de bedragen verhoogd worden als geen tijdige betaling plaatsvindt. Is dat wenselijk nu de overheid zelf erkent dat we financieel zware tijden tegemoet gaan?
Terug naar de vervangende hechtenis. Wordt die boetesoep echt zo heet gegeten? Feit is: in de gevangenis is het momenteel nog slechter toeven dan normaal. Toegegeven: de meeste niet essentiële detenties zijn in verband met het virus tot nader order opgeschort zo lieten het openbaar ministerie, de Dienst Justitiële Inrichtingen en het ministerie van Justitie en Veiligheid al weten. Mag men er vanuit gaan dat het uitzitten van vervangende hechtenis en gijzeling daar ook onder vallen? Veel minder dringend wordt het niet zou je zeggen. Echter, deze week bereikten ons al berichten dat er weldegelijk nog steeds mensen naar de gevangenis worden gestuurd wegens niet betaalde boetes. Zelfs als we aannemen dat het hier uitzonderingen betreft en dat het ‘uitzitten’. Van boetes nueven van de baan is, is dat geen oplossing voor de betalingsproblemen, want op enig moment; ook deze crisis kent een einde – zal er zonder aanvullende maatregelen toch echt gezeten moeten worden. Ons toch al overbelaste rechterlijke apparaat zit niet te wachten op een stroom aan procedures over de vervangende hechtenis of een hausse aan gratieverzoeken en executie kort gedingen. Er lijkt dus maar een oplossing: zowel de centrale als de lokale overheden zouden duidelijk moeten communiceren dat deze nood de financiële wetten breekt en dat dus ook aan wetsovertreders enige ademruimte wordt geboden.
